Stroomtekorten tegen 2025? Politieke reacties lopen uiteen: "Kerncentrales langer openhouden" tegenover "Investeren in hernieuwbare energie"

Om de geplande kernuitstap op te vangen tegen 2025 minstens 3,6 GW thermische capaciteit nodig. Zo kunnen negen nieuwe gascentrales de sluiting van alle zeven kerncentrales compenseren, maar dat staat gelijk aan een geschatte investering van 1 miljard per jaar. Bovendien stoten gascentrales schadelijke broeikasgassen uit, in tegenstelling tot kerncentrales. Een totale overschakeling op gas betekent dat België bijna zeker de Europese klimaatdoelen tegen 2030 mist. Een combinatie van gas, wind en zon lijkt een oplossing, maar dan zijn er nog meer investeringen nodig: tot 2 miljard euro per jaar.

 Regeringspartij N-VA vindt dat het verlengen van de levensduur van een aantal centrales met minstens tien jaar onderzocht moet worden. "Veiligheid is natuurlijk prioriteit nummer 1, maar ook bevoorradingszekerheid, betaalbaarheid en duurzaamheid van onze stroom staan bovenaan de agenda" zegt N-VA-kamerlid Bert Wollants. "Op voorwaarde dat het FANC groen licht geeft, drukken we met deze verlenging in de volgende jaren de kosten met enkele honderden miljoenen euro per jaar."

Het alternatief met gascentrales is volgens Vlaams parlementslid Andries Gryffroy niet realiseerbaar tegen 2025. "We waarschuwden in het verleden al dat de bevoorradingszekerheid in het gedrang zou komen door het talmen met de energievisie en energiepact. Een 9-tal nieuwe gascentrales laten bouwen tegen 2025 en het op poten zetten van een vermoedelijk noodzakelijk subsidiemechanisme, dat dan nog door Europa moet goedgekeurd worden, is onmogelijk op dergelijk korte termijn".

De N-VA-parlementsleden vragen om het debat te voeren "op basis van feiten en cijfers, en niet op basis van ideologie".

"Er is geen excuus meer: de kernuitstap van 2025 kan doorgaan", zegt Groen-Kamerfractieleider Kristof Calvo. De groenen willen vanuit de oppositie meewerken aan het energiepact, geeft hij aan.

"Nu het ook zwart op wit in dit rapport staat, is er geen excuus meer: de kernuitstap van 2025 kan doorgaan. Maar dan moet de politiek in actie schieten. Er zal in ieder geval geïnvesteerd moeten worden de komende jaren, maar dan beter meteen in de juiste technologie: in hernieuwbare energie en energiebesparing, niet in het oplappen van onbetrouwbare oude kerncentrales", zegt Calvo.

"De studie toont duidelijk aan dat we zo snel mogelijk een energiepact nodig hebben waarin we onze energietoekomst bepalen. Anders zullen de investeringen in alternatieven voor de kerncentrales niet tijdig gebeuren", reageert Vlaams minister voor Energie Bart Tommelein (Open Vld) op de studie van Elia.

"Deze studie bevestigt wat ik al verschillende keren heb gezegd: het interfederaal energiepact moet zo snel mogelijk klaar zijn", zegt Tommelein. "De toekomst is hernieuwbaar. We stappen af van kernenergie. Er zal pas geïnvesteerd worden in de nodige alternatieven als voor iedereen héél duidelijk is welke richting we uitgaan".

De minister benadrukt dat het energiepact voor het einde van het jaar klaar moet zijn. "Het is de hoogste tijd om duidelijke keuzes te maken. We baseren ons daarvoor niet alleen op de studie van Elia, maar bijvoorbeeld ook op cijfers van EnergyVille en het Planbureau".

Regeringspartij CD&V ziet in de nieuwe Elia-studie de bevestiging dat de verschillende regeringen van ons land dringend werk moeten maken van hun gezamenlijke energieplan. "Het laatste wat mag gebeuren, is een nieuw uitstel van de kernuitstap omdat we niet klaar waren met de alternatieven", zegt CD&V-Kamerlid Leen Dierick. "Het Elia-rapport maakt heel duidelijk dat het vijf voor twaalf is".

"De geplande kernuitstap in 2025 moet voor ons het uitgangsscenario zijn. De Elia-studie toont aan dat dit haalbaar is. Maar hij wijst er ook op dat dit geen evidentie is", zegt Dierick. De christendemocraten zeggen dat er nog heel wat werk verricht moet worden om alternatieven op poten te zetten, zoals gascentrales. Daarvoor zal een steunmechanisme nodig zijn dat beantwoordt aan de Europese regels.

"Een zeer gedisciplineerde voorbereiding is noodzakelijk en dit aan een strak tempo", zegt CD&V-parlementlid Robrecht Bothuyne. "Als er ondersteuning nodig is, zal iemand die moeten betalen. Het energiepact is alleen voldragen als het ook duidelijke keuzes maakt over de kosten van de toekomstkeuze, en dat die publiek gedragen worden. De publieke bevraging die pas afgesloten werd, was op dat vlak ondermaats".

De huidige generatie kernenergie is "hoe dan ook" een aflopend verhaal voor CD&V. De christendemocraten willen inzetten op hernieuwbare energie, opslag, interconnectie, slimme vraagbeheersing. "We moeten een kwantumsprong maken op vlak van energie-efficiëntie, hernieuwbare energie en netuitbouw", zegt Bothuyne. "Als we nieuwe efficiënte gascentrales bouwen bij ons, hebben we het voordeel van early move tegenover andere landen, én bovendien profiteren we van de troeven van onze gunstige aardgasverknoping", klinkt het nog. 

Sp.a: "Kerncentrales zijn het probleem, niet de oplossing"

Oppositiepartij sp.a vindt dat de regering geen twijfel meer mag zaaien over de geplande kernuitstap in 2025. "Elke extra dag van twijfel over de kernuitstap is een rem op de omslag naar hernieuwbare energie", zegt Vlaams parlementslid Rob Beenders.

"Door vandaag te kiezen en in te zetten op een definitieve omslag naar hernieuwbare energie zal er geen probleem van bevoorradingszekerheid ontstaan. Evenmin zal in 2025 het licht uitgaan. Voorstanders van afgeschreven kerncentrales moeten stoppen met de mensen bang te maken", zegt sp.a-Kamerlid Karin Temmerman.

"Het is aan de vier energieministers om nu snel en in alle discretie de gesprekken af te ronden en maximaal te werken aan een draagvlak voor hernieuwbare energie", klinkt het bij de Vlaamse socialisten.

Sp.a wil hieraan constructief meewerken, maar noemt het "onbespreekbaar" de kerncentrales nog tien jaar langer open te houden. "Kerncentrales zijn het probleem, niet de oplossing. Het langer openhouden van de kerncentrales, vraagt eveneens investeringen. Die investeringen doen we beter vandaag in hernieuwbare alternatieven in plaats van het probleem voor ons uit te blijven schuiven".

Oppositiepartij Vlaams Belang wil dat de kerncentrales langer worden opengehouden dan 2025. Vlaams parlementslid Stefaan Sintobin: "Compensatie via nieuwe gascentrales en windmolens is weinig realistisch. Niets wijst er alvast op dat de Vlaamse regering haar doelstellingen met betrekking tot windturbines zal halen. Massale investeringen in offshore hernieuwbare energie via de uitbouw van een tweede zone in de Noordzee dreigen de energiefactuur nog eens de hoogte in te jagen. Dit laatste geldt ook voor nieuwe gascentrales."

"De ministers moeten de moed hebben om de dogma's te verlaten en te kiezen voor een realistische energiemix. Dit betekent dus dat zeker de twee jongste kerncentrales langer dan 2025 moeten worden opengehouden, maar dat zelfs moet worden overwogen om ook de levensduur van de oudere reactoren te verlengen", zegt Sintobin. Volgens de Vlaams Belanger erkent het Elia-rapport "volmondig" dat de opbrengst van hernieuwbare energie "wisselvallig" is en heeft de grote industrie nood aan een "stabiele energiestroom".

Staatssecretaris voor de Noordzee Philippe De Backer (Open Vld) zegt dat er extra ruimte is voor windmolenparken op zee. " We kunnen meer windparken op zee realiseren en de voorziene capaciteit verdubbelen tot in totaal 4.000 MW, het equivalent van vier kerncentrales", zegt De Backer in een reactie op de studie van netbeheerder Elia.

Tegen 2020 zal er 2.200 MW energie opgewekt worden dankzij de negen windmolenparken op zee. De Backer werkt momenteel aan een nieuw Marien Ruimtelijk Plan, dat alle activiteiten op zee ordent, en ziet ruimte voor zelfs nog extra windmolens.

"De toekomst is hernieuwbaar. Daar moeten we in het nieuw Marien Ruimtelijk Plan ook rekening mee houden. Er zal dus ruimte voorzien worden voor extra windparken op zee. Ik zie zelfs een mogelijkheid om de huidige capaciteit van 2.200 MW te verdubbelen tot 4.000 MW", zegt De Backer.

"Windmolens op zee worden bovendien ook steeds beter, efficiënter en goedkoper. Zo hebben we het afgelopen jaar een besparing gerealiseerd van 5 miljard euro. We zien zelfs in het buitenland dat er tegen 2025 windmolens gebouwd worden zonder subsidies. Ik maak me sterk dat dat in de toekomst ook in België mogelijk moet zijn", aldus de staatssecretaris.

De beste garantie op energiezekerheid ligt in een combinatie van meer hernieuwbare energie en meer gascentrales. Dat zegt de Vlaamse werkgeversorganisatie Voka. Volgens Voka is het hoog tijd voor "ondubbelzinnige keuzes" voor de elektriciteitsproductie van morgen. "We moeten dringend kiezen waarmee we onze elektriciteit in het komende decennium willen produceren en hoe we die met competitieve prijzen aan onze ondernemingen kunnen leveren", stelt gedelegeerd bestuurder Hans Maertens in een persbericht.

Een kernuitstap is mogelijk zonder dat de energievoorziening in het gedrang komt of te duur wordt, stelt Voka, maar dan is investeren in hernieuwbare energie alleen, niet voldoende. Want met meer zonnepanelen en windmolens heb je ook flexibele productiecentrales nodig die je kan inschakelen wanneer het niet waait of de zon niet schijnt. En daarvoor zijn gascentrales momenteel de beste keuze.

"Er is dringend een energiepact nodig dat goed onderbouwd is en waartoe elke overheid zich ten volle engageert. Elia geeft ons alvast een welgekomen voorzet", besluit Maertens.

Milieuorganisatie Bond Beter Leefmilieu (BBL) schaart zich achter de boodschap die netbeheerder Elia geeft in zijn rapport. "Elia zegt dat de kerncentrales dicht kunnen in 2025, als overheden nu in actie schieten. Wij kunnen dat enkel onderschrijven", reageert Mathias Bienstman, beleidsmedewerker klimaat en energie bij BBL.

"Er is geen tijd meer te verliezen. De kernuitstap moet in het energiepact staan, en er moeten mechanismen komen om de investeringen uit te lokken die we nodig hebben", stelt Bienstman.

Volgens hem zegt Elia in zijn rapport eigenlijk dat de kernuitstap een gouden kans is voor België om een centrale schakel te worden in het Europese energiesysteem. "De komende jaren gaan we zien dat oude steenkool- en kerncentrales in buurlanden gaan sluiten, en in de plaats daarvan komt hernieuwbare energie met een back-up vanuit efficiënte gascentrales."

Jan Vande Putte, energie-expert bij Greenpeace noemt het rapport "een zeer degelijk werkstuk", dat in grote lijnen overeenkomt met wat de milieuorganisatie al jaren voorstelt. "In 2014 kwamen wij met dezelfde conclusies: een sterke uitbouw van hernieuwbare energie gecombineerd met voldoende capaciteit aan gascentrales. Dat is niet de voorkeur van de milieubeweging, maar wel een onvermijdelijke fase."

Hij noemt het rapport een belangrijke stap vooruit in het debat. "Wij zijn blij dat Elia zegt dat we op termijn naar volledig hernieuwbare energie gaan. Als zij een systeem kunnen beheersen dat grotendeels op hernieuwbare elektriciteit draait, wie is dan de nucleaire industrie om te zeggen dat het niet gaat."

Net als BBL maant Greenpeace de overheid aan tot dringende actie. "De federale regering heeft eigenlijk nog geen enkele maatregel genomen om de kerncentrales tegen 2025 te sluiten, dat is schuldig verzuim. In Vlaanderen zijn goede stappen gezet, maar er moet nog veel meer gebeuren."